SŁOWNIK AKWARYSTYCZNY - SŁOWNICTWO, POJĘCIA, DEFINICJE

BAKTERIE - to jednokomórkowe lub zespoły komórek, kolonijne organizmy o budowie prokariotycznej. Bakterie należą do najmniejszych komórek. Cechą charakterystyczną budowy komórek bakteryjnych jest brak otoczonych błoną organelli, takich jak jądro komórkowe czy mitochondrium, które występują u wszystkich innych organizmów żywych. 


Mogą mieć różne kształty, np. kulisty, pałeczkowaty lub spiralny. Niektóre bakterie potrafią łączyć się ze sobą, tworząc luźne, charakterystyczne układy przestrzenne. Bakterie występują we wszystkich biotopach. Można je spotkać w glebie, w innych organizmach i w wodzie, na lodowcach. Bakterie odgrywają ważną rolę w obiegu biogennych pierwiastków (są destruentami). Biorą udział w podtrzymywaniu wszystkich cykli biogeochemicznych (np. obiegu azotu) oraz w procesach fermentacji i gnicia. Jako symbionty żyjące w organizmach zwierząt, w tym ludzi, odpowiadają m.in. za trawienie pokarmów, umożliwiając lub przynajmniej ułatwiając w ten sposób ich odżywianie. Są producentami różnych ważnych dla funkcjonowania ekosystemu substancji. Niektóre bakterie mogą zakłócać funkcjonowanie organizmów, powodując u nich choroby.





BAKTERIE NITRYFIKACYJNE - to bakterie tlenowe, które uczestniczą w cyklu azotowym utleniając amoniak do kwasu azotawego i azotowego zawarty np. w wodzie akwariowej, deszczówce, kurzu i odchodach. Z dwutlenku węgla bakterie nitryfikacyjne wykorzystują węgiel do budowy węglowodanów i szkieletu białkowego w komórkach (obecność węglanów i innych związków mineralnych wpływa dodatnio na szybkość procesu nitryfikacjii. Utleniają amoniak i sole amonowe zawarte w akwarium na azotyny, dokonują tego gatunki z rodzaju nitrosomonas i następnie te związki na azotany. Bakterie nitryfikayjne to niewidzialni i bardzo pożyteczni mieszkańcy naszych akwariów.

bakterie I etapu nitryfikacji (utlenianie jonu amonowego), np. Nitrosococcus oceanus, Nitrosolbus multiformis, Nitrosomonas europaea. Produkowany przez nie kwas azotowy silnie hamuje reakcję utleniania, w której powstaje, jest wydzielany poza komórkę, co wymaga zużycia 30% produkowanej energii.

bakterie II etapu nitryfikacji (utlenianie jonów azotynowych), np. Nitrococcus mobilis, Nitrobacter winogradskyi, Nitrospira marinus. Utlenianie NO2- hamowane przez jon amonowy, tak więc bakterie obu etapów w glebie są od siebie zależne.

BARWA RYB - ubarwienie jest wspólnie z kształtem najbardziej rzucającą się zewnętrzną cechą ryby. Barwa ryby wiąże się z obecnością odpowiedniego produktu przemiany materii zwanego guaniną,  odkładanego w skórze. Ubarwienie może być natury chemicznej - rzeczywistej i fizycznej - strukturalnej. Komórki barwinkowe zwane chromatoforami u ryb występują w postaci kropelek, ziarenek lub płytek. Są one rozmieszczone pomiędzy skórą właściwą, a naskórkiem, a także na powierzchni łusek.

KOMÓRKI BARWNIKOWE

1. Melanofory – w których występuje barwnik melanina – produkt rozpadu i przekształceń białek, o barwie brunatnej do czarnej. Melanina pełni funkcje ochronne. Chroni przed szkodliwym wpływem promieni ultrafioletowych. Występuje w całym ciele.

2. Lipofory – z barwnikami karotenoidowymi i ksantofilnymi o barwie żółtej, pomarańczowej bądź czerwonej powodowanej przez estry luteinowe czy ataksantynę. Są one pochodną witaminy A i pochodzą z substancji pokarmowych.

3. Allofory – gromadzą żółtawy barnik z grupy flawin powodujący zielonkawą i niebieską fluorescencję.

4. Guanofory – zawierają kryształki guaniny nadające rybom barwę białą, połyskującą lub matową, wywołaną przez odbicie promieni świetlnych od tych kryształków. Guanina jest jedną z podstawowych jednostek budujących kwasy nukleinowe (DNA i RNA). Tworzy komplementarną parę z cytozyną. Jest biała, krystaliczna i nierozpuszczalna w wodzie.

Wiele ryb może zmieniać barwę, a także deseń skóry. Do zmiany ubarwienia przyczynia się głównie wzrok, który odbiera bodźce środowiska i poprzez system nerwowy uaktywnia odpowiednią reakcję.Kontrolę nad komórkami barwnikowymi sprawuje system nerwowy oraz hormony. Barwa ciała ryby jest cechą, która ułatwia rozpoznanie gatunku, a nawet płci. Barwa ryby przeważnie wiąże się z jej środowiskiem i trybem życia. Najważniejsze są funkcje maskujące – zarówno ochronna przed drapieżcą jak i pomocna drapieżcy, funkcja odstraszająca jak i prowokująca, dezorientacyjna, porozumiewawcza i funkcja godowa.

Większość ryb może ciemnieć lub jaśnieć, a nawet zmieniać  swoją barwę. Barwa ryby może pokazywać nam jej emocje, czy jest ona zdenerwowana, przestraszona, chora, czy czuje się dobrze. Może też wskazywać czy woda jest za ciepła czy tez za zimna. U samców kolory stają się intensywniejsze w porze godowej. Ryby, żyjące w ciemnych lub mętnych wodach, mają ciało jaskrawo ubarwione, dzięki czemu są widoczne dla partnera, a nawet mogą go wabić. Inne z kolei potrzebują kamuflażu dla ochrony przed drapieżnikami.

BASTARD - krzyżówka, hybryd, mieszaniec, potomek powstały wyniku skrzyżowania dwóch gatunków lub ras. Przy krzyżowaniu ryb niektórych gatunków ich potomstwo może być bezpłodne w związku z nieprawidłowym rozwojem komórek płciowych lub przewodów wyprowadzających (jajowodów lub nasieniowodów). Niekiedy mimo iż dochodzi do tarła zarodki zamierają (w osłonkach jajowych) w różnych stadiach rozwojowych lub wkrótce po wylęgnięciu się ikry. U niektórych ryb żyworodnych tylko wylęg a pierwszego i drugiego miotu rodzi się żywy, a następne zamierają w jajowodzie. Mogą występować cechy degeneracyjne i śmiertelność.

BENTOS – zespół organizmów zwierzęcych związanych z dnem środowisk słodkowodnych, zarówno zbiorników wodnych jak i cieków oraz środowisk morskich, w tym także związanych z rozmaitymi strukturami obecnymi na dnie, a więc roślinami (fauna na roślinna), glonami, kamieniami (fauna na kamienna), szczątkami antropogenicznymi. To organizmy pełzające, kroczące po dnie lub osiadłe nieruchomo bytujące w środowisku dennym.

BIAŁKA - zbudowane z reszt aminokwasów połączonych ze sobą wiązaniami peptydowymi. Występują we wszystkich żywych organizmach oraz wirusach. Synteza białek odbywa się przy udziale specjalnych organelli komórkowych zwanych rybosomami. Białka są na ogół rozpuszczalne w wodzie. Do białek nierozpuszczalnych w wodzie należą tzw. białka fibrylarne, występujące w skórze, ścięgnach, włosach (kolagen, keratyna) lub mięśniach (miozyna). Niektóre z białek mogą rozpuszczać się w rozcieńczonych kwasach lub zasadach, Białka posiadają zdolność wiązania cząsteczek wody. Efekt ten nazywamy hydratacją. Nawet po otrzymaniu próbki suchego białka zawiera ona związane cząsteczki wody.

Białka odgrywają zasadniczą rolę we wszystkich procesach biologicznych.Białka mają następujące funkcje:uwadniania dwutlenku węgla do replikacji chromosomów, transport, magazynowanie, kontrola przenikalności błon, regulacja stężenia metabolitów w komórce, ruch uporządkowany – skurcz mięśnia, ruch, wytwarzanie i przekazywanie impulsów nerwowych, kontrola wzrostu, immunologiczna, budulcowa, regulacja hormonalna i regulacja przebiegu procesów genetycznych, reguluje przebieg procesów biochemicznych .

Najbardziej odpowiednie jest białko rybie,  potem krewetek, raków i ślimaków. Białko ssaków jest najmniej wskazane (jeżeli już będziemy je stosować, to zalecane jest bardziej białko wołowe niż wieprzowe). Białko roślinne są w stanie przyswoić tylko nieliczne gatunki ryb.

BIMBROWNIA - Bimbrownia CO2 opiera swoje działanie na produkcji dwutlenku węgla przez drożdże, które wytwarzają go w procesie fermentacji cukru. Powstaje tzw. zacier fermentacyjny zawierający alkohol - produkt uboczny procesu fermentacji. Najprostszy zestaw do wytwarzania CO2 czyli dwutlenku węgla domowym sposobem, wykorzystujący fermentację drożdży. Najprostsza bimbrownia składa się z szczelnie zamkniętej butelki typu PET z zaczynem drożdżowym (→ 1410), drożdże wytwarzają dwutlenek węgla, który odprowadzany jest wężykiem do akwarium gdzie następuje jego rozpuszczenie. Taka bimbrownia to rozwiązanie stosowane bardzo często w akwariach roślinnych. Do intensywnego wzrostu roślin potrzebny jest dwutlenek węgla,  w wodzie akwariowej może być go zbyt mało.

BIOCENOZA – naturalny zbiór organizmów żywych funkcjonujących na określonej przestrzeni, należących do różnych gatunków, ale poddanych działaniu tych samych czynników fizykochemicznych i biologicznych. Warunkiem istnienia odrębnej biocenozy jest występowanie kompletnych łańcuchów pokarmowych (producentów, konsumentów, reducentów). Biocenozy pomimo relatywnie stałego składu gatunkowego podlegają cyklicznym zmianom, np. w okresie sezonowym, oraz długofalowym zmianom ewolucyjnym – tzw. sukcesja ekologiczna.

BIOTOP - to siedlisko zamieszkiwane przez różne organizmy, to  po prostu ragment środowiska naturalnego. Akwarium biotopowe to próba odwzorowania warunków tego siedliska w rzeczywistości akwarystycznej. W akwarystyce często spotkać można zbiorniki, w których akwaryści wiernie odwzorowują fragment środowiska naturalnego np: jezioro, strumień czy rzekę.  Przygotowanie i pielęgnacja akwarium lub terrarium środowiskowego zmierza do zapewnienia warunków możliwie zbliżonych do naturalnych np. biotopy wielkich jezior afrykańskiech -Tanganika, Malawi, biotop południowoamerykański - Amazonia, biotop środkowoamerykański - meksykańskie rzeki i strumienie, biotop wód Australii i Nowej Gwineii, biotopy azjatyckich rzek, rozlewisk i rowów, biotop wód Indii i Indonezji - zakola rzek.

BIOTOPOWE AKWARIUM - takie zbiorniki mają na celu jak najwierniejsze odwzorowanie konkretnego biotopu - środowiska,  czyli stworzenie warunków jak najbardziej zbliżonych do naturalnego środowiska danego miejsca na świecie. Przy urządzaniu takiego akwarium trzeba jak najlepiej odwzorować panujące tam warunki chemiczne, fizyczne, użyć jak najbardziej zbliżonego podłoża,, wybrać gatunki ryb i roślin występujących w danym miejscu. Uchwycić charakter tego biotopu. Nie bez znaczenia jest też prąd wody, w jednych biotopach będzie on delikatny w innych bardzo silny. Poszczególne gatunki ryb zasiedlają różne rodzaje zbiorników wodnych, a w nich różne strefy. Zakładając akwarium biotopowe powinniśmy pamiętać, by nie łączyć ze sobą ryb, np. z płytkich nagrzanych słońcem rozlewisk, z rybkami występującymi, np. w wartkich górskich strumieniach.

BIO-BALE - BIO-KULKI - kulki z tworzywa służące jako wypełnienie biologiczne filtra, ich budowa pozwala na osadzanie się dużej ilości bakterii nitryfikacyjnych. Biokuleczki są nowoczesnym materiałem filtracyjnym, który wytwarza się z wysokiej jakości tworzywa sztucznego. Mają doskonałe podłoże dla rozwoju bakterii nitryfikacyjnych, a woda może swobodnie przez nie przepływać, dostarczając bakterią pożywienia. Są zatem wydajnym wkładem filtracyjnym.

BIO-STARTER - preparat zawierający kulturę bakterii cyklu azotowego wraz z pożywką; dodawany do wody lub filtra w świeżo zakładanych akwariach lub po leczeniu ryb niektórymi lekarstwami. Startery pomagające w szybkim zamknięciu cyklu azotowego w akwarium.

BRZĘCZYK -  to pompka membranowa wibracyjno-przeponowa do akwarium.  Pobiera powietrze atmosferyczne i dostarcza je pod odpowiednim ciśnieniem za pomocą wężyka pod powierzchnię wody. Tam powietrze jest rozpraszane przez odpowiednie końcówki, najczęściej kamienie napowietrzające. Strumień „uciekających” pęcherzyków powietrza wprawia dodatkowo wodę w ruch, co zwiększa absorpcję tlenu. Dodatkowo napowietrzacze możemy zastosować do wymuszenia obiegu wody w filtrach gąbkowych (tzw. fajkach), gdzie przy okazji naturalnie ją dotleniają, lub w odmulaczach podciśnieniowych. proste w obsłudze, mają niewielkie gabaryty, są tanie w zakupie i eksploatacji. Mechanizm napowietrzający to elektromagnes zawieszony na wahadłowym ramieniu, do którego przymocowana jest membrana, która uciskana pulsacyjnie przez ramię, wtłacza powietrze do zaworu, a ten pompuje je do wylotu. Obecnie konstrukcje te znacząco eliminują wibracje i głośną pracę, tak dokuczliwą w pierwszych modelach sprzed kilkunastu lat.