Ryby mają ciało o różnorodnych kształtach, które zależą głównie od trybu życia i zajmowanego środowiska. Najczęściej jest to kształt opływowy, wrzecionowaty, który jest charakterystyczny dla ryb żyjących w wodach szybko płynących. Spotykamy także ryby o ciele bocznie spłaszczonym, wężowato wydłużonym, kulistym, nietypowym i wielu innych.
POKRYCIE CIAŁA
Szkielet kostny występuje u ryb kostnoszkieletowych. Składa się ze szkieletu osiowego, pasów oraz płetw. Szkielet osiowy tworzy kręgosłup połączony nieruchomo z czaszką. Kręgosłup składa się z kręgów, do których w części tułowiowej przyrośnięte są żebra. Pojedynczy kręg składa się z trzonu, łuków i wyrostków kręgowych. Czaszka składa się z mózgoczaszki i trzewioczaszki tworzonej prze łuki skrzelowe. Szkielet płetw wsparty jest na pasie barkowym złożonym z kości kruczych, skoblowych i łopatek oraz miednicowym.
Ryby posiadają płetwy, czyli fałdy skórne rozpięte na szkielecie promieni kostnych lub chrzęstnych. Są to płetwy parzyste piersiowe i brzuszne oraz nieparzyste - grzbietowa, ogonowa i odbytowa. Płetwy służą do poruszania się głównie płetwa ogonowa), umożliwiają sterowanie ciałem - płetwy parzyste)oraz wykonywanie nagłych zmian kierunku - płetwa grzbietowa i odbytowa.
Płetwy: grzbietowa, tłuszczowa, ogonowa, odbytowa, brzuszna, piersiowa, pokrywa skrzelowa, linia boczna, trzon ogona, fotofory
UKŁAD KRĄŻENIA RYBYPłetwy: grzbietowa, tłuszczowa, ogonowa, odbytowa, brzuszna, piersiowa, pokrywa skrzelowa, linia boczna, trzon ogona, fotofory
Ryby posiadają zamknięty układ krwionośny z jednym obiegiem. Krew ryb kostnych pompowana jest przez trójdzielne serce typu żylnego, które jest unerwione włóknami autonomicznego układu nerwowego. Zbudowane jest z jednego przedsionka, jednej komory i zatoki żylnej oraz opuszki tętniczej, będąca zgrubieniem tętnicy. Serce ryb chrzęstnych jest zbudowane z czterech pęcherzyków - przedsionka, komory, zatoki żylnej i stożka tętniczego. Krew przepływająca jednokierunkowo przez serce jest pozbawiona tlenu. W sercu znajdują się błoniaste zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Dzięki rytmicznym skurczom serca odtlenowana krew jest tłoczona z komory serca do skrzeli, z których pobiera tlen a oddaje dwutlenek węgla. Następnie naczyniami tętniczymi tlen rozprowadzany jest po całym ciele, równocześnie zbierany jest dwutlenek węgla. Odtlenowana krew wraca żyłami do zatoki żylnej serca, skąd przepływa do przedsionka. Układ krwionośny ryb (zwłaszcza szybko pływających) jest bardzo sprawny i wydajny.
UKŁAD ODDECHOWY RYBY
Układ oddechowy ryb tworzą skrzela, które znajdują się w jamie skrzelowej. Skrzela są osadzone na łukach skrzelowych po obu stronach gardzieli. Mają postać dobrze unaczynionych listków skrzelowych pokrytych blaszkami (fałdami) zwiększającymi ich powierzchnię oddechową. Skrzela ryb kostnych okryte są wieczkiem skrzelowym. Pomiędzy łukami skrzelowymi mieszczą się szczeliny skrzelowe, przez które woda wyrzucana jest na zewnątrz. Znajdują się one po brzusznej stronie ciała. Pierwsza szczelina skrzelowa u ryb chrzęstnych tworzy tryskawkę, która znajduje się tuż za okiem po stronie grzbietowej. U płaszczek służy do pobierania wody oddechowej.
Liczne gatunki ryb mogą pobierać tlen z wody przez powłoki ciała a tlen atmosferyczny przez ściany przewodu pokarmowego lub pęcherza pławnego. Ponadto niektóre gatunki ryb (gurami, łaźcowate np. bojownik).posiadają dodatkowy narząd oddechowy tzw. labirynt. Jest on zbudowany z blaszek kostnych pokrytych cienkim, silne unaczynionym nabłonkiem. Za pomocą labiryntu ryby te mogą oddychać powietrzem atmosferycznym.
UKŁAD POKARMOWY RYBY
Ryby są na ogół drapieżne lub planktonożerne, rzadziej roślinożerne. Układ pokarmowy ma budowę typową dla kręgowców. Rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do jamy gębowej, w której znajdują się różnie wykształcone zęby rozmieszczone na kościach szczęk i podniebienia (np. tępe zęby u płaszczek, stożkowate u ryb kostnych). Dalej znajduje się krótki przełyk, żołądek, jelito cienkie (środkowe), jelito grube (tylne) i odbyt. Do przedniego odcinak jelita cienkiego zwanego dwunastnicą uchodzą przewody dwóch gruczołów trawiennych: trzustki i wątroby.
Niektóre drapieżne ryby (np. karpie) nie posiadają żołądka, a trawinie odbywa się u nich w długim jelicie. Ryby kostnoszkieletowe posiadają pęcherz pławny, który może ale nie musi być połączony z przełykiem (pęcherz otwarty lub zamknięty). Ma on postać cienkościennego worka wypełnionego mieszaniną gazów. Znajduje się pod kręgosłupem. Główną rolę pęcherza jest regulacja ciężaru ryby a przez to głębokości zanurzenia, jest więc to narząd hydrostatyczny. Niekiedy pęcherz pełni dodatkowo funkcje oddechowe i słuchowe (przekazywanie fal do błędnika u karpia i suma).
UKŁAD WYDALNICZY RYBY
Układ wydalniczy ryb tworzą proste parzyste nerki (typu pranerczy) i moczowody oraz pęcherz moczowy. Nerki (a także częściowo skrzela i skóra) usuwają zbędne produkty przemiany materii. Ryby w zależności od środowiska, w którym żyją muszą w różny sposób radzić sobie z utrzymaniem odpowiedniego stężenia jonów. Ryby morskie żyją w środowisku hipertonicznym, co oznacza że stężenie soli w wodzie jest wyższe niż w płynach ustrojowych. Dlatego by zrekompensować straty wody powstające na drodze osmozy (woda „ucieka” z ciała ryby do otoczenia) ryby te piją wodę morską i produkują bardzo zagęszczony mocz. Ponadto ryby chrzęstnie i niektóre kostne mają we krwi substancje osmotycznie czynną (mocznik). Nadmiar soli usuwany jest przez skrzela a w mniejszy stopniu też przez skórę.
Ryby słodkowodne żyją w środowisko hipotonicznym, co oznacza że stężenie soli w wodzie jest niższe niż w płynach ustrojowych. Dlatego aby zapobiec nadmiernemu pęcznieniu (woda wnika do ich ciała) ryby te produkują bardzo duże ilości rozcieńczonego moczu. Bilans soli jest wyrównywany przez wychwytywanie jonów soli ze środowiska przez komórki solne i skrzela.
UKŁAD NERWOWY RYBY
Układ nerwowy ryb budową przypomina układ nerwowy bezżuchwowców choć jest lepiej od nich rozwinięty Ośrodkowy układ nerwowy tworzy mózg i rdzeń kręgowy. Od mózgu odchodzi 10 par nerwów czaszkowych. Mózg ma układ liniowy. Składa się z pięciu części (kresomózgowia, śródmózgowia, międzymózgowia, tyłomózgowia i rdzenia przedłużonego) ułożonych jedna za drugą. Rozwój poszczególnych części mózgowia uzależniony jest od trybu życia ryby, a co za tym idzie od rodzaju dominujących narządów zmysłów. U ryb posługujących się węchem dobrze rozwinięte jest kresomózgowie z płatami węchowymi (małe jest natomiast śródmózgowie). Z kolei u ryb posługujących się wzrokiem dobrze rozwinięte jest śródmózgowie. W kresomózgowiu wszystkich ryb znajdują się pierwotne formy kory nerwowej i ośrodków kojarzeniowych. No ogół u większości ryb dobrze rozwinięty jest móżdżek (pokryty korą) i rdzeń przedłużony (ośrodki czucia skórnego).
Ryby mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł węchu (dwie jamy nosowe z parą nozdrzy) i smaku (kubki smakowe w jamie gębowej). Narządem wzroku są krótkowzroczne oczy pozbawione powiek i gruczołów łzowych (są stale obmywane wodą). Ryby posiadają kulistą soczewkę, dzięki czemu maja szeroki kąt widzenia (nawet do 180°). Niektóre gatunki (ryby głębinowe i jaskiniowe) mają zredukowane oczy. Zmysł słuchu i równowagi znajduje się w błędniku błoniastym. Te ryby (np. sumy i karpie), których błędnik połączony jest z pęcherzem pławnym odznaczają się bardzo dobrym słuchem.
Narządem zmysłu charakterystycznym dla ryb jest linia boczna, dzięki której ryba doskonale orientuje się w wodzie. Dostarcza ona bowiem informacji o sile i kierunku prądów morskich, poruszających się obiektach i pojawiających się przeszkodach. Linia boczna ma postać kanałów biegnących po bokach obu stron ciała. Ze środowiskiem zewnętrznym połączona jest szeregiem otworów przebijających ciało ryby. Wnętrze kanałów wyścielane jest pokrytym śluzem nabłonkiem, w którym znajdują się urzęsione komórki receptorowe, które reagują na zmiany ciśnienia (drgania) wody.
Świetnie napisane. Pozdrawiam serdecznie.
OdpowiedzUsuń